TANIM:

Bir çocuk kendi kararlarına almak için sürekli başkalarından destek istiyorsa ve aslında yapabileceği şeyler için ailesine bağlı kalıyorsa bağımlılık söz konusudur.

Çok küçük çocuklar için bağımlılık normal, hatta sağlıklı bir durumdur. Fakat çocuk okul çağına geldiğinde bu durumun devam ediyor olması sorunlara neden olur.

ÖZELLİKLER:

· Kendine güven eksikliği ve okul ödevlerini tamamlamada yetersizlik duyar,

· Sınıf içinde bağımsız düşünemez,

· Arkadaşlıklarını sürdürmede güçlük çeker,

· Bağlandığı kişilerden ayrılık durumu olduğunda aşırı kaygı hisseder,

· Evden ayrıldıklarında sevdiklerinin başına önemli zararlar geleceğine inanır,

· Sevdiklerinden ve evden ayrılmak istemez,

· Anne babaları yanlarında olmadan herhangi bir sosyal ortama girmek istemez,

· Anne babalarından ayrılmak istemediği gibi yalnız kalmak ta istemez,

· Uyku zamanı zorlanır, anne babalarından ayrı uyumak istemez,

· Hatta zaman zaman karın ağrısı, başağrısı gibi belirtiler gösterir,

· Özellikle çocuk okula veya anaokuluna başladığı dönemlerde belirgin olarak ortaya çıkar, çocuk bu yerlere gitmemek için huysuzluk yapar.

· Okula gitmemesi için izin verildiğinde karın ya da baş ağrısı kendiliğinden geçer.

NEDENLER:

Bağımlılık asla tek bir olay nedeniyle ortaya çıkmaz, yıllarca süren bir davranış biçimidir ve bir çok nedeni olabilir.

· Her zaman bir problemi ondan daha iyi çözen yada bir duruma ondan daha iyi yaklaşan başkalarının olduğu öğretilerek bağımlılık yaratılabilir. Bu durum aşırı koruyucu ana babayla olan ilişkilerde görülür.

· Bağımlılık bazı çocuklar için daha güçlü hissetme yada ilgi çekmenin bir yoludur. Çocuğun “bana yardım edin , beni koruyun” mesajları daha fazla korunmasını sağlar. Özellikle koruyucu tutuma sahip ailelerde çocuğun herhangi bir başarısızlığı utanç olarak algılanır. Çocuğa ait bütün görev ve sorumluluklar “o yanlış bir şey yapar” korkusuyla anne ve babalar tarafından üstlenilmesi.

· Çocuklarına yeterince zaman ayıramadıkları için suçluluk duyan, çalışan anne babaların bu durumu telafi etmek isterken çocuklarının üzerine çok düşmeleri.

· Çocuklarına sınır çizmekte sorun yaşayan ve aşırı serbest bırakan ana baba tutumu.

BELİRTİLER:

Bağımlılığın bir problem olup olmadığını ölçecek , tarafsız bir ölçüm aracı olmadığı gibi kimi ana babanın yada öğretmenin sorunlu bir davranış olarak gördüğünü diğeri uygun bulabilir. Genel olarak çocuğunuzun bağımlılık derecesinden memnun değilseniz bu durumla ilgilenmelisiniz.

Aşağıdaki davranışlardan çoğunu uzun zamandır çocuğunuzda gözlüyorsanız, bu problemin olma olasılığından söz edilebilir:

· Teneffüste diğer çocuklarla oynamak yerine onları izlemeyi yada öğretmeninin yanında oturmayı tercih ediyorsa,

· Öğretmenden sürekli yönlendirme, onay ve kabul bekliyorsa,

· Öğretmeni yanında oturup her adımda yardım etmedikçe sınıf içinde yeni bir etkinliğe katılmıyorsa.

· Sınıf arkadaşlarıyla işbirliği yapmaktan kaçıyorsa,

· Okula gitmek istemiyorsa, okul dışı etkinliklere katılmayıp sürekli evde kalmak istiyorsa,

· Yaşıtı çocuklarla karşılıklı bir arkadaşlık kurmayıp, bir iki iyi arkadaşına aşırı bağımlıysa,

· Anne babası yardım etmek için hazır olana kadar ödevlerini yapmak için bekliyorsa,

· Topluluk içindeyken yetişkinlerden ayrılmak istemiyorsa.

· Herhangi bir faaliyete kendi başına başlamak istemiyorsa,

· Anne ve babası yanında olmadan başka bir yerde kalmak istemiyorsa,

· Anne babası yanında olmadığında huysuzlaşıyorsa,

· Anne ve babası yokken bağımlılığını büyük kardeşe yada ona yakın diğer kişiye yöneltiyorsa (büyükanne, büyükbaba).

ÖNERİLER:

Anne Babaya Öneriler:
· Çocuğu sosyal ortamlara alıştırmak , bazen yalnız bırakmak , ufak ayrılıklar yaşatmak erken dönemde alınması gereken önlemlerdir.

· Bağımlı davranışlar genellikle koruyucu anne tutumlarından kaynaklandığı için anne babalar tutumlarını gözden geçirmelidir.

· Çocuk, kendi giyinirse ters giyer, ayrı yatakta yatarsa üstünü açar, ödevlerini kendi başına yaparsa yanlış yapar diye düşünerek anne babaya sürekli ihtiyaç duyar hale getirmekten kaçınmalıdır. Çocuğun kendi işlerini kendi başına yapmasına fırsat verilmelidir.

· Anne babalar bağımlı olmak ile bağlı olmak arasındaki farkı bilmelidir. (Bağımlı olmak onsuz olamamak iken, bağlı olmak onsuz da yaşayabilmek ama onun yanında olmasından çok mutlu olmaktır).Bu farkı bilen anne babanın kendi davranışlarını test etmesi ve kendi bağımlı davranışlarının çocuğunu bağımlı yapmadaki etkisini görmesi daha kolay olacaktır.

· Hem evde hem okulda çocuğa daha bağımsız olmasını öğretirken:

· Beklediğiniz davranışı açıkça ifade edin ve bunları yapmadığında ortaya çıkacak sonuçları anlatın.

Örneğin;

· Çocuk okula giderken saati nasıl kuracağını öğrenmek zorundadır, zamanında hazırlanmazsa okul servisini kaçıracağını bilmelidir.

· Okuldan getireceği eşya ve ödevlerini koyacağı özel bir yer hazırlayın. Önceki günkü ödevi yada okuma kitabını bulmak ana babanın işi değildir.

· Ev ödevlerin küçük bölümlere ayırarak çalışmasını sağlayın. Eğer gerekli çalışma küçük parçalar halinde sunulursa, bağımsız çalışma ve başarı daha çok gerçekleşir.

· Bir kağıt ve silinebilir bir tahta üzerine haftalık bir tablo yapın, çocuğunuzun düzeyine uygun, yapmasını istediğiniz davranışları tek tek yazın ve her gün için yaptıklarını işaretlemesini isteyin. Bağımsız olarak yaptığı davranışların sonunda onu ödüllendirin.

· Çocuğunuzun yapabileceği ve yapması gereken işlere müdahale etmeme konusunda kararlı olun. Her insan gibi yeni bir beceriyi öğrenirken çocuğu hatalardan korumaya çalışmadan çabasını takdir edin.

· Çabası için verdiğiniz ödüller, başarısı için verdiklerinizden daha sık olsun.

Öğretmene Öneriler:

· Koruyucu bir tutuma sahip öğretmen farkında olmadan bağımlılığı destekler ve bundan hoşlanır. Bu tutum bağımlılığı daha da pekiştiren bir tutum olduğu için öğretmen bu tutumunu değiştirerek çocukla diğer çocuklardan farklı bir ilişki kurmaktan kaçınabilir.

· Çocukların grup çalışmasında pasif ve sessiz kalarak bağımlılıklarını sürdürmelerine izin vermemelidir.

· Yakın arkadaşlarının koruyucu olup olmadığını gözlemleyerek, arkadaş ilişkilerinin bağımlılığı körüklemesi engellenebilir.

· Diğer yandan çocuğun bağımlılığı öğretmen için yorucu olabilir. Bu davranışından sıkılan öğretmenin çocuğa tepki göstermesi bağımlılığı azaltmayacaktır.

· Bağımlılığı pekiştirmeyecek kadar yanında olmak bir yandan da bağımlılığını kırması için çocuğa zaman tanımak fayda sağlayacaktır.