Çocuklarda Taklit ve Model alma
Çocuklar da öğrenmeler ilk etapta model alma taklit etmeyle oluşur. Çevrelerinde gördükleri kişileri model alırlar, onları taklit ederek onlar gibi davranmayı öğrenirler. Model alma bir yaş civarında gelişir. Eğer en fazla vakit geçirdiği kişi anne ve baba ise model olarak onlar seçilir. Baba gibi konuşmak, anne gibi ev işi yapmak ya da giyinmek oldukça önemlidir. Bebeklik döneminde annenin baktığı çocuk bütün gününü anne ile geçiriyorsa ses tonundan, mimiklere, hareketlere dek anneyi taklit eder. Annenin bütün gün evde yaptığı işleri taklit etmek, örneğin anne gibi ev süpürmek, toz almak, yemek yapmak gibi roller oyunun en önemli parçasını oluşturur. Kızgın, gergin, agresif tavırlar içinde olan ebeveyinlerin çocukları da oyuncaklarına, arkadaşlarına gergin davranırlar. Oyun ortamında doğal gözlemde bulunarak anne ve babanın ev içindeki tavır ve davranışlarını yordaya bilirsiniz. Kendisine nasıl davranılıyorsa o da oyuncaklarına öyle davranıyordur.
Anneden ve babadan farklı bireyleri de izlemek taklit etmek sık görülür. Yuvadaki arkadaşı ya da öğretmeni izlemek ve onlar gibi davranmak ya da konuşmak bu dönemde gözlenebilir. Evdeki bakıcı ya da çocuğa bakan babaanne , anneannenin de davranışları çocuk için model oluşturacaktır. Erkek çocuklar yakın ilişki içinde oldukları babalarını model alıp onun gibi davranmayı tercih ederler. Baba gibi yürümeyi, oturmayı, traş olmayı, araba kullanmayı taklit etmek 3 – 4 yaş çocuklarında sıklıkla gözlenebilir. Çocuğu ayna gibi düşünmek mümkündür. Aileden çevreden aldıklarını yansıtacaktır.
Çocuğun yaşı büyüdükçe, çevresinde gördüğü insan sayısı arttıkça ve dil becerileri de geliştikçe taklit davranışları çoğalacaktır.
Çocuğa istenilen bir davranışı kazandırmak için anne ve babalar model almadan faydalanabilirler. Bu nedenle özellikle çocuğun yanında konuşmalara, davranışlara dikkat etmek ve model olmak önemlidir. Ne tür entelektüel faaliyetler içinde olduğunuz, insanlara nasıl hitap ettiğiniz, nasıl bir yaşam tarzınız olduğu, olaylara verdiğiniz tepkiler ve duygularınızı dışa vurma biçiminiz hepsi çocuğunuz tarafından model alınarak taklit edilecektir. Annenin yüzündeki mimikler, kaşlarını çatma ya da gülme biçimi çocuğa yaklaşması onunla konuşması ve iletişim kurma biçimi çocuk tarafından oyunlarında alınıp kullanacağı roller olacaktır.
Anne ve babalar çocuğun yapmasını istemedikleri davranışları günlük yaşantılarında kendilerinin ne sıklıkla yaptığını objektif olarak değerlendirmeye çalışmalıdırlar. Çocuğun bir davranışı yapmasını istiyorlarsa ona model oluşturarak zamanla öğrenmesini sağlamalılar. Cezalandırma ya da kızma yerine aynı olumlu davranışları sürekli çocuğun önünde sergilemek, istenmeyen bir davranışı oluşmadan önleyecektir. Sık gözlenen bir örnek olarak; çocuğun küfür etmesinden şikayet eden anne ve babaların bazen farkında olmadan trafikte ya da maç izlerken çocuğun önünde küfür kullandıkları, daha sonra çocuk küfür edince de ceza vermeleri gibi. Anne ve babaların dikkat etmesi gereken bir konu da televizyon programları olacaktır. Özellikle televizyonda hoşa giden kahramanların taklit edilmesi bu yaş döneminde sık rastlanana bir durum olduğu için, izleyeceği programları önceden izleyerek doğru seçimler yapması konusunda yönlendirmek daha doğru olacaktır.
Çocuğunuzun nasıl davranmasını istiyorsanız öncelikle siz o şekilde davranmalısınız. Model alacağı kişilerde dikkatli olunması gerekmektedir. Anne babalar, büyük anne büyük babalar, öğretmenler davranışlarına çok dikkat etmeleri gerekmektedir.
Uzman Klinik Psikolog Doğan Demirkan ÖZDEMİR
Bir cevap yazın